1996-yil 19-iyul, isqiqlol solnomasida yangi sahifa ochildi. Mustaqil O‘zbekistonimiz tarixiga o‘zbek avtozavodi o‘z faoliyatini boshlanganligi zarhal harflar bilan bitildi. Oradan 19 yil o‘tib, ushbu zavod ikki milliondan ortiq avtomobil ishlab chiqarganligi va kundan-kunga eksport hajmi ortib borayotganligi bilan e’tirof etildi…
Mamlakat miqyosidagi dolzarb tashabbus
1992-yil iyun oyida muhtaram prezidentimiz I.Karimov Janubiy Koreyaga qilgan safari chog‘ida Daewoo Motor korxonasiga tashrif buyurdi. Yurtboshimiz ishlab chiqarish tarmog‘i bilan tanishar ekan O‘zbekiston ham mana shunday bunyodkorlik ishlariga qodir ekanligi va ikki tomonlama hamkorlik shartnomasi asosida “Uz-DEU” qo‘shma korxonasini tashkil etish taklifini kiritdi. Ilk muzokaralarda «DEU» korporatsiyasi vakillari faqat yig‘ish zavodi qurish fikrini ilgari surganida, yurtboshimiz bizga avtomobil ishlab chiqaradigan zavod kerak degan qat’iy va oqilona pozitsiyada turgani, pirovardida o‘z fikrini o‘tkaza olganligini ko‘pchilik yaxshi eslaydi. Bu tom ma’noda davlatimiz miqyosidagi dolzarb tashabbus bo‘lib, bugungi kundan 10000dan ziyod fuqarolarimiz ish bilan ta’minlanganligi va bir qator yangi ishlab chiqarish tarmoqlariga asos bo‘lib xizmat qilayotganligini bilan izohlanadi.
To‘g‘ri tanlov-rivojlanish omili
Asaka avtomobil zavodi yangi ishga tushgan paytlarda ko‘pchilik bu muhim korxona nega aynan bu hududda qurilgani bilan qiziqqan edi. Sir emaski, Andijon mamlakatimizning aholi eng zich yashaydigan viloyatlaridan sanaladi. O‘zbekiston yer maydonining bir foizinigina egallagan holda, aholining 9 foizi istiqomat qilishi buning yaqqol dalilidir. Viloyatimizda yangi ish o‘rinlari yaratish, bunyodkorlik va obodonlashtirish ishlari har doim dolzarb masala hisoblangan.
Avtomobilsozlik zavodini qurish uchun Asaka shahrini tanlashda bu yerdan temir yo‘l o‘tganligi, ishlab chiqarish uchun zarur infratuzilma yaxshi rivojlanganligi e’tibordan chetda qolmadi. Mavjud traktorlar uchun pritseplar ishlab chiqaradigan korxona o‘rnida qurilish ishlari boshlandi. Eng muhimi, Buyuk ipak yo‘li, Qirg‘iziston, Xitoy, u yog‘i Koreyaga qadar yo‘l ham Asaka orqali o‘tadi. Prezidentimiz Vatanimizning har bir qarich yeri, tuprog‘i va imkoniyatlarini yaxshi bilgani tufayli avtomobil zavodini aynan Asakada barpo etish taklifini ilgari surdi va amalda bunga erishildi.
O‘z navbatida bunday katta strategik obyekt bizning fayzli shahrimizda faoliyat yuritayotganligi qalbimizni cheksiz faxr-iftixorgan to‘ldiradi. Ishlab chiqarilayotgan “uchqur tulporlar”ning barpo bo‘lishida yaqinlarimizning xissasi borligi katta-kichik davralarda mamnuniyat bilan tilgan olinadi.
Mintaqada yetakchi
Korxona ishga tushgandan buyon o‘tgan yillar ichida o‘zbek avtomobillari Rossiya, Qozog‘iston, Belorus, Ozarbayjon kabi davlatlar bozoriga dadil kirib bordi. Avtomobil zavodining xorijiy mamlakatlarda dilerlik markazlari faoliyati yo‘lga qo‘yildi. Ishlab chiqarilayotgan modellarning bir qator namunalari yuqorida nomi keltirilgan davlatlarning yuksak e’tiroflariga sazovor bo‘lib kelmoqda.
Joriy yilning 23 aprel kuni Moskvada «2015 yil avtomobili» an’anaviy milliy mukofotini tantanali topshirish marosimi o‘tkazildi. Ushbu tadbirda “Matiz” 2015-yil avtomobili sifatida e'tirof etilishi bilan yurtimiz avtomobilsozlari uchun muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, Rossiya avtobozorlarida rasmiy sotilayotgan 403 ta avtomobil rusumlari orasida aynan bizninf model ushu nomga sazovor bo‘ldi.
2015 yilda avtomobillar savdosi hajmining tushishiga qaramay «Yil avtomobili» tanlovi uchun «Matiz» avtomobiliga ovoz berishda Rossiyaning 85 ta hududidan 938 904 nafar inson ishtirok etdi. Bu esa Rossiya xalqining iqtisodiy qiyin sharoitga qaramasdan avtomobillar dunyosiga xususan, o‘zbek avtomobillariga bo‘lgan qiziqishi anchagina kuchli ekanligidan darak beradi.
Birgina Matiz avtomobilining qo‘lga kiritgan bu g‘alabasi yurtimizda ishlab chiqarilayotgan avtomobillar MDH davlatlari aholisi orasida sifat va narx uyg‘unligi bo‘yicha keng ommalashganining amaldagi tasdig‘idir.
Salohiyatli kadrlar– taraqqiyot tayanchi
Asaka avtomobil zavodini yoshlar korxonasi, deb bemalol aytsa bo‘ladi. Ishchilarning aksariyati mahalliy yigit-qizlar, tengdoshlarimiz. Korxonaga Asaka avtomobilsozlik kasb-hunar kolleji va bir qancha kasb-hunar maskanlarida kichik mutaxassislar tayyorlanyapti. Andijon mashinasozlik instituti esa avtozavod uchun kadrlar tayyorlash bazasi hisoblanadi.
Xodimlar malakasini oshirishga alohida e'tibor qaratiladi. Jumladan, xorijda malaka oshirish tizimi ham muvaffaqiyatli yo‘lga qo‘yilgan. O‘zbekiston avtomobilsozlik sohasida mutaxassislarni tayyorlash maqsadida Toshkentda Turin politexnika universitetining filiali ochildi.
Yuqorida keltirilgan ta’lim muassasalarida tayyorlanayotgan kadrlar avtozavodning kelajagi, istiqboldagi rejalarini amalga oshirishdagi asosiy tayanchi bo‘lib xizmat qilishi tayin.
Butlovchi qismlarni mahalliylashtirish
Avtozavod bilan hamkorlikda faoliyat yuritayotgan korxonalar ko‘p. Bu korxonalarda avtomobilsozlik uchun butlovchi qismlar tayyorlanmoqda. Avtomobilsozlikda yaratilgan bir yangi ish o‘rni boshqa turdosh sohalarda kamida yetti ish o‘rnini tashkil etish imkonini berishi mutaxassislar tomonidan e’tirof etilgan. Barcha texnologik jarayonlarni kompleks ravishda rivojlantirilishi yurtimizda mashinasozlik, metallurgiya, radioelektronika, neftni qayta ishlash, kimyo va to‘qimachilik sanoati sohasini taraqqiy ettirishga yordam bermoqda.
Chetdan keltiriladigan ehtiyot qismlari soni yildan-yilga kamayib, valyutani o‘zimizda saqlab qolish imkoniyati oshib bormoqda. Tayyorlanayotgan mahsulotlar sifat jihatdan raqobatbardosh, narx tomonlama esa ancha tejamli ekanligi quvonarli hol, albatta. Bugungi kunga kelib, ishlab chiqarishning aksariyat qismini mahalliylashtirishga erishilgan. «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik kompaniyasi tarkibidagi bir qator tarmoqlar Asaka avtomobil zavodini butlovchi materiallar bilan ta’minlaydi. Masalan, «O‘zDongJu» qo‘shma korxonasida tayyorlangan turfa bo‘yoqlar avtomobillarning ko‘rkiga-ko‘rk qo‘shmoqda. Bunday hamkor korxonalarning soni talaygina. Bunda, minglab tengdoshlarimiz muqim ish o‘rniga ega.
Korxona faoliyatidagi yangi sahifalar
2008 yil mart oyida zavod negizida «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik kompaniyasi(75%) va AQShning «General Motors» korporatsiyasi(25%) ta’sischiligida yangi «GM Uzbekistan» qo‘shma korxonasi tashkil etildi. Buning natijasida o‘zbek avtomobillari yanada zamonaviy va ko‘rkam avtomobil modellari hisobiga kengaya boshladi.
Hozirgi davrda “Chevrolet” brendi asosida 9 modeldagi avtomobillar ishlab chiqarilishi muvaffaqiyatli yo‘lga qo‘yilgan: «Damas», «Matiz», «Spark», «Nexia», «Cobalt», «Lacetti», «Captiva», «Malibu» va «Orlando». Ushbu brend haqida qisqacha ma’lumot berib o‘tsak foydali bo‘ladi, nazarimda.
“Chevrolet” (Chevrolet Motor Division) “General Motors” konsernining yengil, pikaplar va jeep turkumidagi avtomobillar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan yetakchi bo’limidir. Avtomobilsozlik endi kurtak yoza boshlaganda avtomobillarning yangi modellari o’z yaratuvchilarining ismi bilan nomlanishi urf bo’lgan edi. “Chevrolet” belgisi ham shunday paydo bo’gan edi. Shveytsariyalik Lui Jozef Shevrole (1878-1941) mashhur poygachi va mexanik bo’lgan. Biroq u hech qachon o’z nomi bilan ataluvchi firmaning egasi bo’lmagan.
Bir qancha omadsiz loyihalardan keyin kompaniya boshqaruvchilari muvaffaqqiyat kaliti avtomobilning koshonasifatligida emas, balki uning oddiyligi va arzonligida ekanligini angladilar va qimmat modellarni chiqarishdan to’xtab, 1916-yili ularning asosida firmaga ulkan mashhurlik olib kelgan “Chevrolet-490” yaratildi. Ushbu arzon, biroq mustahkam avtomobillar “Ford” kabi ommalashib ketdi. Imkoni boricha soddalashtirilgan, eng arzon va sodda avtomobillarni ishlab chiqarishga ixtisoslashuv kompaniyaga ulkan zafarlar olib kelgan holda, butun jahonda o‘zining yetakchi o‘rniga ega bo‘lib boraverdi.
Korxona xodimi – qahramon!
“O‘zbekiston Qahramoni” unvoni mamlakatimizning oliy darajadagi mukofoti bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasining fuqarolariga davlat va xalq oldidagi qahramonona xizmatlari uchun beriladi. O‘tgan yillar mobaynida o‘nlab yurtdoshlarimiz ushbu yuksak mukofot bilan taqdirlandi. Ular o‘z kasbining tom ma’nodagi ustasi va katta ibrat maktabi yaratgan insonlardir.
2011-yili “GM O‘zbekiston” korxonasi bosh texnologi Hasanboy Qosimov mustaqillik yillarida o‘zbek avtomobilsozlik maktabini rivojlantirish yo‘lidagi samarali va fidokorona xizmatlari uchun “O‘zbekiston Qahramoni” unvoniga sazovor bo‘ldi. Tajribali muhandisning “Nexia”, “Damas”, “Matiz”, “Lacetti”, “Spark” kabi o‘zbek avtomobillarini yaratishga doir o‘nlab ratsionalizatorlik takliflari amaliyotga tatbiq etilgan.
– Bugun yurtimizda ishlab chiqarilayotgan avtomobillar dunyo kezmoqda, jahon bozorida yetakchi o‘rinlarni egallamoqda, – deydi O‘zbekiston Qahramoni Hasanboy Qosimov OAV bergan intervyularidan birida. – Quvonarlisi, istiqlol yillarida mamlakatimizda mazkur zamonaviy tarmoq sir-asrorini puxta biladigan yangi avlod mutaxassislari shakllandi. Hozir korxonamiz mutaxassislarining 80 foizi yoshlardir.
Kafolatlangan sifat ko‘rsatkichlari
Avtozavod o‘z faoliyatini boshlagandan buyon bir qator xalqaro sifat sertifikatlari va turli mukofotlarga sazovor bo‘lib kelmoqda. 1999-2003-yillarda ISO 9001:1994, ISO 9001:2000 kabi xalqaro sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘ldi. 2004-yil iyunda sanoat innovatsiya va yuksak texnologiyalar, yetakchilik va sifat ko‘rsatkichlari uchun “International Quality Summit — New York” xalqaro mukofoti bilan taqdirlandi. Bunday yutuqlarni sanab tugatolmaymiz desam, mubolag‘a bo‘lmasa kerak.
Ishlab chiqaruvchi avtomobil egasiga, uning tomonidan sotib olingan avtomobil sifatiga oid qat'iy talablarga muvofiq ishlab chiqarilgan va tekshiruvdan o’tganligini kafolatlaydi. Shuning uchun kafolat davrida avtomobilning nosozligi yuzaga kelsa ma’lum shartlar asosida barchasi bartaraf etilishi kafolatlangan.
Shuningdek, «Era Glonass» tizimini joriy qilish yuzasidan amaliy ishlar olib borilyapti. Dunyo bozoriga chiqarilayotgan avtomobillar ushbu tizim bilan jihozlanishi ko‘zda tutilgan. Mazkur tizim avtohalokat sodir bo‘lganda, tegishli qutqaruv xizmatlarini zudlik bilan ogohlantirish vazifasini bajaradi.
Yangidan-yangi muvaffaqiyatlari sari olg‘a
1992 yili mazkur zavodni qurish harakati boshlanganda, yurtboshimiz Xudo xohlasa, 3 yildan keyin mana shu korxonada o‘zimizning avtomobillarimiz chiqa boshlaydi, deganida, yashirishning hojati yo‘q, ko‘pchilik ishonmagan edi. Vaqtlar o‘tib Prezident I.A.Karimov qarori naqadar muhim va ahamiyatli bo‘lgani o‘z tasdig‘ini topdi. Atrofga boqing, bugun o‘zingiz guvoh bo‘lib turibsiz, bir-biridan go‘zal mashinalar xalqimizning uzog‘ini yaqin, og‘irini yengil qilish barobarida, shahar-qishloqlarimizning fayziga fayz qo‘shib, muhtasham qiyofa kasb etmoqda.
Darvoqe, yana bir muhim jihat, avtomobilsozlarimiz ijtimoiy yordam ko‘rsatish masalasida ham ibratli ishlarni amalga oshirmoqda. Maktabgacha tarbiya muassasalari, o‘quv dargohlari, mehribonlik uylariga moddiy yordam ko‘rsatilib kelinyapti. Mamlakatimiz rahbarining savob ishni har kim, har kuni qilishi kerak degan da’vatlaridan ruhlangan yurtdoshlarimiz bunday hayrli ishlarni har qachongidanda ko‘ra jadalroq olib borishmoqda.
Ona shahrim Asakani kezib yurarkanman, ishdan qaytayotgan avtomobilsozlarga ko‘zim tushadi. Ular o‘zlari uchun ajratilgan, manzillari tomon eltuvchi maxsus transport vositalari tomon harakatlanar ekanlar ko‘zlaridagi quvonch, samimiy shukronalik xissini payqash qiyin emas. Ish kuni yakunida ularga qarab charchoq alomatlarini topolmaysiz, gurunglashib kelayotgan davralar suhbati qizg‘in pallada ertangi rejalar, qilingan xulosalar muhokama etiladi. Vatanimizdagi tinchlik, barqaror iqtisodiy rivojlanish, yurt obodligi va qolaversa oilasi farovonligi uchun ter to‘kayotgan azamatlarga beihtiyor hormanglar degingiz keladi.
Yuqori texnologiyalarga asoslangan Asaka avozavodi singari korxonalarimiz bor ekan – iqtisodiy tayanchimiz mustahkam, yurtimiz yuqori ko‘rsatkichlar bilan rivojlanaveradi. Prezidentimiz aytib o‘tganlaridek, bizning bebaho boyligimiz bu, shubhasiz, mehnatkash xalqimizdir. Kelajakdan ko‘ngli to‘q, umidlari katta hamyurtlarimizga yangidan-yangi muvaffaqiyatlar sari olg‘a borishlarida Yaratganning o‘zi madadkor bo‘lsin.
Boburmirzo XOJIAKBAROV
Andijon qishloq xo‘jalik instituti talabasi
